Jodek potasu, znany również jako prostą sól powstałą na skutek reakcji jodu z wodorotlenkiem potasu, jest coraz trudniejszy do zdobycia w aptekach na całym świecie. Spowodowane jest to sytuacją konfliktu na Ukrainie. W Polsce nabycie tej substancji nie stanowi większego problemu, ponieważ jest ona dostępna jako lek na receptę lub jako suplement diety, który można nabyć nawet przez internet. Jednak nie warto ulegać zbiorowej panice i gromadzić tabletki z jodkiem potasu w domowych apteczkach.
Substancja ta znajduje swoje zastosowanie w medycynie od początku XIX wieku, służyła wtedy m.in. jako lek przeciwbakteryjny dla osób cierpiących na kiłę. Obecnie jest ona stosowana poza medycyną, jako dodatek do pasz dla zwierząt hodowlanych oraz składnik środków do dezynfekcji i produktów do stylizacji włosów.
Rola jodku potasu jest niezaprzeczalna dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy – małego gruczołu ukrytego w szyi człowieka. Tarczyca odgrywa kluczową rolę w procesach metabolicznych oraz wzroście i rozwoju organizmu człowieka, wydzielając odpowiednie hormony do krwiobiegu. Nadmiar lub niedobór tych hormonów może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy niezbędne są stałe dawki jodu, który jest kluczowym składnikiem wspomnianych wcześniej hormonów. Dorosła osoba potrzebuje około 150 mcg jodu dziennie, który jest absorbowany głównie z pożywienia oraz soli kuchennej. Tarczyca ma również zdolność akumulowania jodu z otoczenia, co jednak może prowadzić do tragicznych konsekwencji.
Tabletki z jodkiem potasu zawierają jony jodu, które są bezpieczne w odróżnieniu od izotopów powstających w procesie rozpadu atomu. Stąd przyjmowanie takich tabletek ma na celu nasycać tarczycę, aby uniemożliwić jej pobieranie radioaktywnego jodu z powietrza. Nadmiar jodu jest naturalnie usuwany przez organizm za pomocą moczu.
Głównym wskazaniem do stosowania tabletek z jodkiem potasu są katastrofy jądrowe, podczas których dochodzi do uwolnienia się promieniotwórczego jodu, który może przenosić się na duże odległości, nawet tysiące kilometrów, na skutek prądów powietrza. W takich sytuacjach, kiedy poziom radioaktywnego jodu w atmosferze lub żywności wzrasta, tarczyca zaczyna go absorbować w maksymalnych ilościach, co zwiększa ryzyko zachorowania na raka tarczycy.
Tabletki z jodkiem potasu służą wyłącznie do ochrony przed jednym konkretnym skutkiem promieniowania radioaktywnego – rakiem tarczycy. Nie mają one wpływu na inne rodzaje ryzyka, takie jak na przykład białaczka, której możliwość wystąpienia jest znaczna po ekspozycji na duże dawki promieniowania. Tego typu konsekwencje nie są natychmiastowe, ale mogą się ujawnić dopiero po pewnym czasie od katastrofy nuklearnej, z powodu utrzymywania się radioaktywnego jodu w powietrzu.