Planeta Ziemia i jej mieszkańcy stają w obliczu wielu wyzwań, z których jednym jest znalezienie równowagi między naszym zdrowiem, a zdrowiem naszej planety. Dieta planetarna to naukowo opracowany koncept, który próbuje pogodzić te dwie potrzeby. Oparta jest na przekonaniu, że jedzenie, które konsumujemy, ma ogromny wpływ nie tylko na nasze samopoczucie i zdrowie, ale też na stan środowiska. Przerażające są dane mówiące o tym, że 800 milionów ludzi na świecie cierpi przez niedożywienie, podczas gdy ponad dwa miliardy osób boryka się z problemem otyłości. Czy dieta planetarna może stać się kluczem do rozwiązania tych globalnych problemów?
Alarmujące ostrzeżenia ekologów dotyczące negatywnego wpływu współczesnego stylu życia na przyszłość naszej planety nie mogą zostać zignorowane. Procesy produkcji, przetwarzania, transportu i przechowywania żywności są odpowiedzialne za aż 25% zmian klimatycznych powodowanych działalnością człowieka. Konsekwencje takich działań obejmują niszczenie ekosystemów wodnych poprzez odprowadzanie wody na pola uprawne, co prowadzi do zasolenia i erozji gleby. Ponadto, rolnictwo przyczynia się do zanieczyszczenia wód powierzchniowych poprzez użycie sztucznych nawozów i środków ochrony roślin. W efekcie, nasza obfitość w jedzeniu prowadzi do degradacji przyrody. Czy istnieje sposób, aby to zmienić?
Pochodzenie diety planetarnej
Dieta planetarna to stosunkowo nowy pomysł, który został zaproponowany przez Komisję EAT-Lancet, składającą się z 37 czołowych naukowców z całego świata. Przez trzy lata badali oni praktyki żywieniowe różnych kultur, próbując odpowiedzieć na pytanie, jak można zapewnić Ziemi zrównoważoną przyszłość. Ich celem było stworzenie planu, który umożliwi wyżywienie 10 miliardowej populacji Ziemi do roku 2050, ograniczy liczbę zgonów spowodowanych niezdrową dietą oraz zmniejszy degradację środowiska naturalnego wynikającą z produkcji żywności. Raport Komisji został opublikowany w 2019 roku w czasopiśmie „The Lancet” i spotkał się z mieszanką reakcji na całym świecie.
Niemniej jednak, pomysł diety planetarnej spotkał się również z krytyką. Niektóre społeczności obawiają się, że uniwersalny plan dietetyczny może zniszczyć tradycyjne menu wielu kultur i teoretycznie przyczynić się do wzrostu bezrobocia. Krytycy wskazują również na finansowe wyzwania związane z wprowadzeniem diety, twierdząc, że wiele społeczeństw jest zbyt biednych, aby mogło stać na takie odżywianie. Mimo to, dieta planetarna nadal jest tematem gorących dyskusji i cieszy się rosnącym zainteresowaniem w krajach rozwiniętych.
Podstawy diety planetarnej
W czasach globalizacji coraz bardziej rozpowszechnia się „zachodni” typ odżywiania, charakteryzujący się dominacją wysoko przetworzonej żywności, bogatej w kalorie i opartej na białkach zwierzęcych. Naukowcy z Komisji EAT-Lancet argumentują, że taka dieta nie tylko prowadzi do otyłości i powiązanych z nią problemów zdrowotnych, ale także przyczynia się do zmian klimatycznych, ogranicza bioróżnorodność i powoduje zanieczyszczenie środowiska oraz niewłaściwe gospodarowanie ziemią i wodą.
Badania pokazują, że produkcja czerwonego mięsa i nabiału jest związana z wyjątkowo dużą emisją gazów cieplarnianych. Dlatego dieta planetarna sugeruje zmniejszenie konsumpcji tych produktów na rzecz jedzenia bardziej roślinnego. Propozycje obejmują również redukcję produkcji i konsumpcji cukru oraz dwukrotne zwiększenie spożycia owoców, warzyw, orzechów i warzyw strączkowych.
Dieta planetarna jest przeznaczona przede wszystkim dla osób dorosłych, choć zawiera także wytyczne dla dzieci, młodzieży i kobiet w ciąży. Zakłada dostarczanie około 2500 kcal dziennie (co stanowi o 1000 kcal mniej niż typowy jadłospis w krajach rozwiniętych) i może być łatwo dostosowana do lokalnych warunków i tradycji żywieniowych.