Obserwuje się, że zarówno długotrwałe konsumpcja alkoholu, jak i krótkotrwałe ale intensywne sesje picia, skutkują zmianami w funkcjonowaniu mózgu. Prowadzi to do poważnych zmian czynnościowych, a nawet organicznych w strukturze mózgu, które są trudne do odwrócenia poprzez leczenie. Zatrważająca degradacja układu nerwowego jest konsekwencją nadmiernego spożycia alkoholu, a jedynym ratunkiem jest całkowite zaprzestanie jego nadużywania.
Zaburzenia psychiczne wywołane przez alkohol mają bezpośredni związek z wpływem alkoholu na układ nerwowy, powodując nie tylko zmiany czynnościowe, ale również organiczne w strukturze mózgu. W Europie i USA alkohol jest najczęściej stosowaną substancją psychoaktywną. Jego działanie ma poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego osób narażonych na uzależnienie, prowadząc do różnych zaburzeń psychicznych.
Zaburzenia psychiczne związane z konsumpcją alkoholu są dokładnie opisane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11) pod kodem 6C40. Zaburzenia te są pogrupowane w cztery główne kategorie: ostre zatrucie alkoholem (takie jak stan upojenia), uzależnienie od alkoholu (zarówno ciągłe, jak i epizodyczne), zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane przewlekłym lub okresowym piciem oraz szkodliwe wzorce używania alkoholu (zarówno okresowe jak i powtarzające się).
Ostre zatrucie alkoholem to przemijający stan, który objawia się zaburzeniami świadomości, nastroju, zachowania, funkcji poznawczych i percepcji bodźców. Pierwszymi oznakami takiego zatrucia są problemy z koordynacją ruchów wynikające z dysfunkcji móżdżku. W miarę spożycia większych ilości alkoholu dochodzi do kolejnych uszkodzeń, począwszy od obniżenia funkcji intelektualnych aż do śpiączki. Najbardziej niebezpiecznym skutkiem zatrucia alkoholem jest paraliż ośrodka oddechowego w pniu mózgu.
Chociaż działanie alkoholu na układ nerwowy jest depresyjne, osoby które go spożyły – nawet w relatywnie małych ilościach – często wydają się pobudzone, a niekiedy agresywne. To są negatywne skutki psychospołeczne konsumpcji alkoholu. Z czasem euforia i obniżenie krytycyzmu wobec siebie maleje, a osoba zaczyna odczuwać senność i zmęczenie.